Select Page
Селото Црвена Вода се наоѓа во областа Дебарца, на источните падини на планината Караорман. Црвена Ввода е планинско село чии куќи се изигнуваат на надморска височина од 1000 до 1200 метри. Селото има убава и поволна поставеност кон југоисток, опкружено со густо пошумени планински падини при што тоа изобилува со свеж воздух и во најтоплите денови. Имајќи предвид дека Црвена Вода е доста високо село со многу шума, поради својата поставеност тоа повеќе потсетува на утврдена населба (тврдина) при што тоа има специфична глетка: штом се здогледа една куќа така се гледа и целото село. Поради ваквото стратешко значење за време на Втората светска војна селото Црвена Вода било средиште на востаничката власт и војна и политичка на македонските партизански одреди и органите на НОБ. Селото Црвена Вода е од збиен тип и се дели на Горно и Долно Маало. Водата за пиење се носи од една снажна села кој се наоѓа во долниот дел на селото. Од градот Охрид е оддалечено 33 километри, и е поврзано со асфалтен пат кој се одвојува како крак од магистралниот пат кај крстосницата за Слатино. Атарот на Црвена Вода се издигнува високо на планината Караорман сѐ до билото на планината Стогово со врвот Бабин Срт, зафаќајќи простор од 17,1 км², на кои преовладуваат шумите на површина од 1202 ха, на обработливото земјиште отпаѓаат 323 ха, а на пасиштата 150 ха. Во густите шуми на атарот над селото најзастапени се листопадните шуми како буката, дабот, леската, јасиката, брезата, а во пониските делови и овошни дрвја како цреши и диви сливи. Од селото Црвена Вода водат повеќе шумски и планинарски патеки кон билото и врвот на Караорман како и врвот Бабин Срт на Стогово при што тоа претставува завршна точка првата западна македонска планинарска трансферзала која започнува од врвот Љуботен на Шар Планина.
Глетка на селото Црвена Вода на падините на Караорман.
Во пишаните историски документи селото Црвена Вода за прв пат се споменува во 1582 година како дервенџиско село со 18 македонски христијански домаќинства. Црвена Вода била дервенџиско село, односно село со посебни задолженија за чување на безбедноста на патните правци и во XVII век. Потоа селото престанало да постои, а денешното село било обновено околу 1820 година од две домаќинства кои се доселиле од блиските раселени села Кочун и Старо Село, а нешто подоцна дошло и трето домаќинство од исто така раселеното село Мацково во соседната долина на Песочанската Река. Од овие три македонски домаќинства кои го обновиле селото Црвена Вода потекнуваа сите останати селски родови. Крај Црвена Вода од јужната страна проеткува рекичката Кочуница, а меѓу народот се вели деа во нејзината долина постоеле две села: Старо Село во горниот дел и Кочун во долниот дел. Старо Село се наошшало 2 км југозападно од Црвена Вода каде во напуштените ниви се гледаат остатоци од некогашните куќни ѕидови, гробови и рушевини од црквиштето Св. Петка. Жителите на Старо Село живееле во големи куќни задруги при што една имала по 20 возрасни мажи, а во „атлакот“ на таа куќа имало по 27 обесени пушки итн. Селиштето Кочун лежело на долинското дно еден километар пониско од Црвена Вода, каде има добро сочувани стари гробови, табуисани дабови, црквиште Св. Богордица и студен сулфурен извор поради што се смета дека селото не било здраво село бидејќи „децата не траеле од лоша вода“. Според народното предание селата Кочун и Старо Село биле раселени за време на турското владеење кога имало некој „бозгун“ (битка, судир) околу 1820 година, кога во Кочун последен останал некој Ѓуро кој е опеан во народна песна во која се вели „бегај Ѓуро по дружина, да не те вати ужина“.
Поради извонредно стратешки значајната географска местоположба на селото Црвена Вода за време на Втората светска војна тоа било средиште на востаничката власт и војна и политичка на македонските партизански одреди и органите на НОБ на првата слободна територија во Македонија во славната Дебарца. Во селото Црвена Вода престојувале оретставници на воените и политичките тела на народнослободителната борба. , меѓу кои Кузман Јосифовски – ПитуМетодија Андонов – Ченто и други. Со оглед на фактот дека селото Црвена Вода непосредно е поврзано со подлабоките внатрешни планински делови на Караорман, планинскиот и шумовит терен бил одличен за движење на помали востанички партизански групи. Поради тоа на врвот Славеј (1714 м.) на 18 август 1943 била формирана првата регулнара македонска партизанска единица – баталјонот „Мирче Ацев“, а после неколку денови Дебарца станала првата слободна територија во Македонија. На самиот врв на Славеј планина е подгинат споменик.
На многу места на атарот и непосредно над самото село во многу голема мера е застапена почвата црвеница, односно има големи површини на земја и грутки со изразита црвена боја. Во услови на дождови сета вода која се слевала во долот од падините со почва црвеница непосредно над местото на денешното село била црвена, поради што најверојатно местноста и самото село поради тоа го добиле името Црвена Вода. Од црвената земја се правени и тули со кои се градени постарите селски куќи кои заради ова имаат црвена боја на ѕидовите. Во Македонија постои уште едно село со име Црвена Вода (Скопско) за кое постои предание дека потекла вода со црвена боја од крвта на некој разјарени бик кој правел пакости во селото, но и таму над падините над самото село има застапеност на почва црвеница во голем обем.
Според составот на атарот селото Црвена Вода има шумарско-поледелска функција. Сепак најизразита стопанска гранка е шумарството. Во густите и изобилни шуми со многу квалитетни дрвја, во и над селото Црвена Вода се сече многу дрво за огрев, градежништво и за мебел. Со огревното дрво од шумите над Црвена Вода се снабдуваат градовите ОхридСтругаКичево како и бројни села во нивната околина. Од сточарството во многу мала мера се застапени одгледувањето кози и крупен добиток како понекоја крава и вол. Во време кога селото имало повеќе жители, зиме стоката се чувала во куќите каде што се собирало арско (шталско) ѓубре со кое се наѓубрува и гнои земјата. Земјоделството е развиено во многу мали размери поради тоа што околу Црвена Вода има ниви кои што заземаат многу мали простори. Од поледелството исто така во мала мерка за сопствени потреби застапено е одгледувањето на градинарски производи на отворено како домати, пиперки, кромид, лук, морков, компир. Поради големата надморска височина од житата се одгледуваат само ‘рж и јачмен, при што секое домаќинство сее жито само за сопствените потреби. Доста е застапено и овоштарството односно одгледувањето на познатите јадри цреши, вишни, сливи, ореви, јаболка, круши и костени. Обработливото и производително земјиште во Црвена Вода значително се намалило помеѓу 50-тите и 70-тите години поради немање на доволно работна сила како резултат на големиот бран на иселување. Надвор од куќите и нивите има гоели простори под ливади и шуми.
Според пописот од 2002 година, во селото Црвена Вода живеат 23 жители, сите Македонци.
Во 1961 година Црвена Вода имало 282 жители, додека во 1994 само 17 жители сите Македонци. Селото Црвена Вода забележало голем пад на бројот на своето население и било во фаза на раселување.Од последниот попис бележи пораст на бројот на жителите, што се должи на враќањето на постари иселени жители и поволната сообраќајна поврзаност со асфалтен пат. Во Црвена Вода има и неколку новоизградени супер-модерни куќи како и повеќе обновени стари куќи кои се постојано населени.
Селото Црвена Вода отсекогаш па сѐ до денес е населено исклучиво со Македонци од православна христијанска вероисповед. Речиси сите десет селски родови може да се сметаат за староседелци бидејќи потекнуваат и се доселени претежно од блиските околни раселени историски села. Македонски родови кои живеат во селото Црвена Вода се: Петревци, Смилевци и Мицковци  доселени се од соседното одамна раселено село Кочун. Во родот Мицковци се знае следниот родослов: Никола (на 69 години во 1971)-Неде-Спасе-Мицко чиј татко се доселил тука пред околу 200 години односно околу 1820 година. Од некогашното село кое постоело во местноста Старо Село потекнуваат и се доселиле следните родови кои се намножиле од едно домаќинство: Белевци, Танчевци, Филчевци, Сагламци, Љушовци и Китановци. Родот Мацковци  се доселил последен околу 1860 година од раселеното село Мацково кое се наоѓала северно од Црвена Вода во долината на Песочанска Река. Од овој род потекнувал познатиот македонски писател за деца и учител Ванчо Николески.
Според истражувања во 1948 година, родови во селото Црвена Вода се:
Староседeлци: Трајановци – се делат на Смилевци, Митревци, Филчевци, Танчевци, Лушовци и Толовци; Мацковци или Ѓуровци.
Доселеници: Шијаковци – се делат на Мицковци, Белевци, Марковци и Костадиновци. Доселени се од Шијак во Албанија на почетокот од 19ти век; Бучковци – доселени се средината на 19ти век од селото Големо ИлиноЖелезник.
Роми: Усеиновци – доселени се од селото Ливада во 1946 година.
Цркви
  • Црква „Св. Атанасиј“– главна селска црква. Изградена е во втората половина на XIX век, во времето кога според кажувањата на жителите селото имало 7 домаќинства. Денес црквата е возобновена и има простран двор со трпезарија и услужни објекти. Црковна и селска слава е Свети Атанасиј „пролетен“ во мај, додека друга слава на сите родови е Петковден. До 1946 година црквата во посед имала 10 хектари обработливо земјиште кое го добила на подарок од семејство кое не можело да има деца.
Археолошки локалитети
  • Старо Село– средновековна населба со црква и некропола;
Споменици
Поради славната историја за време на Втората светска војна во селото и неговата околина се наоѓаат бројни споменици од НОВ. Во селото се наоѓа спомен чешма со плоча за паднатите борци во НОБ, како и повеќе други споменички обележја за НОБ кои се распоредени на повеќе места на атарот каде се движеле и бореле бројните партизански одреди.
Селото Црвена Вода дало голем број на иселеници во блиската околина, ширум Македонија и во странство. Семејства кои се отселиле од Црвена Вода се: Бучковци, Мацковци и уште 20 домаќинства во соседното село Песочани, Јанкуловци, Јаноски, Новковци, Методиевци во Ново Село во Дебарца, Милевци и Танасковци во струшкото село Враниште, Толевци и Башевци се иселиле во охридско Пештани, Димовци во Македонски Брод, Николовциво кичевското село Патец. Во градот Охрид бројни доселеници од Црвена Вода живеат во т.н. „Црногорска Населба“ (Радоица Новичиќ) и населбите во новиот горен дел на градот како 15-ти Корпус, Железничка, Лескајца, Петрино, Видобишта. Иселеници од Црвена Вода има и во СкопјеБитолаВелес, областа Банат во ВојводинаАвстралија.
Од родовите поединечно се знае за следните иселеници до 1948: од Смилевци иселеници има во ГлогоњВојводина , од Мацковци иселеници има во Глогоњ, Војводина, од Мицковци иселеници има во Глогоњ, Војводина, од Белевци иселеници има во Франција (една фамилија, од 1944 година).