Требеништа

Mar 20, 2019

Требеништа — село во Општина Дебарца, во околината на градот Охрид. Селото е познато по требенишката маска. Селото Требеништа се наоѓа во областа Охридско Поле, на 13 километри северозападно од Охрид и 13 километри североисточно од Струга. Атарот на селото Требеништа граничи со атарите на следните села: од исток Волино и Мислешево, од север Мешеишта, од југ Горенци и Горно Лакочереј. Поедини места во атарот на селото ги носат следните имиња: Алистрата, Власејнца, Црквиште, Бароец, Габер, Павлејца, Прдејца, Варвара, Градиште, Глаесец, Маркоа стапалка, Бела вода, Веље поле, Под лозје, Калино, Пропас, Кобилиште, Бранејнца, Волниште, Урека и Долни лозје. Требениште е со куќи од збиен тип, и се дели на Горна, Средна и Долна маала. Според податоците од 1873 година, селото имало 24 домаќинства со 87 жители христијани Македонци и 70 муслимани,а според податоците од 1900 година, селото имало 310 жители христијани Македонци.

Требеништа е ослободено од фашистичка окупација на 8 ноември.

Според статистиката  од 1900 година, во Требеништа живееле 310 жители, сите Македонци,а пак според други податоци во 1905 година во Требеништа имало 360 Македонци, егзархисти.Од 1948 година бројот на жители во селото Требеништа се зголемувал и изнесувал 724, во 1958 тој број повторно бил во пораст 823 жители,1961 година 880 жители,во 1971 година бројот на жители се намалил на 868, а веќе во 1981 година пак бил во пораст и изнесувал 897.Од 1991 година бројот на жители почнува да опаѓа кога изнесува 822, три години подоцна повторен пад на бројот на жители 587, за да во 2002 година тој број достигне бројка од 513.Селото Требеништа спаѓа во средно големи населби.

Требеништа е македонско православно село, со исклучок на еден торбешки род. Во селото родовите се староседелски и доселенички.

Родови во селото Требеништа се: Дуклевци , Мучевци, Алексовци , Бутевци , Ѓоревци , Јаќимовци , Доневци , Питаровци , Николовци , Љубовци и Целевци  ова се многу стари родови, возможно е да се старинци; Бочевци, доселени се од соседното село Горенци; Шутаровци, доселени се однекаде, имаат иселеници во Охрид ; Мартиновци доселени се однекаде, под турците биле многу сиромашни, но потоа отишле на печалба во Америка, и така после 1912 купиле многу земја; Маринчевци и за наив не се знае од каде се населени. Според податоците од 1873 година, селото имало 24 домаќинства со 87 жители христијани (Македонци) и 70 муслимани. Според податоците на Васил К’нчов од 1900 година, селото имало 310 жители христијани (Македонци).

Требеништа е ослободено од фашистичка окупација на 8 ноември.

Во селото се наоѓа некрополата Требеништа. Според податоците на Паско Кузман од книгата “Уметноста на Требеништа” во движниот фонд од некрополата “Требеништа” се евидентирани 825 археолошки предмети, од кои 258 се чуваат во Археолошкиот музеј во Софија, 187 во Народниот музеј во Белград и 380 во Народниот музеј во Охрид. Сепак, мора да се каже дека највредните примероци, меѓу кои се четирите златни посмртни маски, се надвор од Македонија. Меѓу нив се и двата бронзени масивни кратери, сребрените пехари и ритони, златни ракавици, сандали и украсни плочки, како и голем број примероци од златен и сребрен накит. Откривањето на тајните на Требенишката некропола почнало случајно при изградбата на патот Охрид-Кичево во 1918 година, а потоа неа ја истражувале археолозите Карл Шкорпил од Софија во 1918 година , Никола Вулиќ од Белград од 1930 до 1934, Васил Лахтов и Јоже Кастелиц во 1953/54 година и Владо Маленко во 1972 година. Досега се ископани 56 гроба и гробници од кои 13 се “кнежевски” со богати гробни прилози, а другите се со поскромен археолошки материјал. Во Требенишката некропола, поради немање финансиски средства, 30-тина години не се вршат истражувања.

Населението од Требеништа главно се занимава со одгледување на земјоделски култури.

• Опшествени установи во село Требеништа; Основно училиште „Дебарца“ до IX одделение, подрачно училиште на ОУ „Дебрца“ – Белчишта

Во претходните децении основното училиште кое се наоѓало во Требеништа било познато и под имињата ОУ “Кочо Рацин” и ОУ “Свети Климент Охридски“.

Требенишка Парохија

Во состав на оваа парохија се селата: Требеништа, Оровник, Горенци и Подмолје. Поранешната Требенишка парохија повеќе години е во составот на парохии при црквата “Успение ан Пресвета Богоордица” – Каменско во Охрид. Овие села административно припаѓаат на Третата парохија при Црква „Успение на Пресвета Богородица“ – Охрид. Парохиски свештеник на парохијата е свештеник Горан Ставрески, свештенослужител при Црква „Успение на Пресвета Богородица“ – Охрид.

Централна парохиска црква “Свети Никола” е изградена во 1942 година, а живописана во 1944 година. Иконите на иконостасот се дело на иконописецот Доне Донески од с. Лазарополе.

Црква “Света Недела” – Изградена и осветена на 16. VII 1995 година од страна на Митрополитот г.г. Тимотеј Дебарско-кичевски. Проектот за црквата е изработен од архитектот Тодор Паскали од Охрид, додека фрескоживописот е дело на уметникот Драган Ристески од Охрид.

Природна знаменитост на селото е:

Требенишко Езеро (Бобано) — природно езеро, едно од најмладите во Македонија, настанато по природен пат откако поради лизгање на земјиштето од ридот Габер се затрупала тесната долина низ која протекувал поток кој се течејќи низ селото влевал во реката Сатеска.

Некрополата Требеништа се наоѓа југозападно од с. Горенци кое е во подножјето на планината Вишовски рид, 1,5 км. јужно од с. Требеништа, а на околу 9,5 км. северозападно од Охрид. Таа се простира вдолж магистралниот пат Охрид-Кичево-Скопје, на локалитетите Сува Чешма (Гробот), Три Чељусти и Вртуљка.

Во текот на Првата светска војна, во 1918 год. бугарската војска случајно открила неколку гробови од некрополата, по што следувале првите археолошки ископувања преземени од археолозите Богдан Филов и Карл Шкорпил. Како резултат на овие истражувања во 1927 год. за прв пат биле публикувани наодите од првите седум гробови. Десетина години подоцна истражувањата ги продолжил Никола Вулиќ, при што биле откриени уште шест нови гробови кои како и претходните содржеле богати гробни дарови. Требенишката некропола по ископувањата на Филов, а потоа и Вулиќ станал премет на научен интерес заради нејзиното големо значење и тој интерес до денес не е намален.

Требенишката некропола ја сочинуваат гробови кои се распространети на еден поголем простор и не се групирани на едно компактно место. Јосип Корошец овие гробови ги поделил на три групи: гробови од I до VIII од кои седум се оние кои своевремено биле публикувани од Б. Филов и еден, откриен и објавен од Вулиќ, кој исто така ги открил гробовите нумерирани од IX до XIII, т.е. оние што ја сочинуваат втората група. Во третата група се три гроба откриени од Вулиќ кои се наоѓаат околу 100 м. северно од претходната група. Слична на оваа поделба извршиле В. Лахтов и Ј. Кастелиц со тоа што гробовите ги поделиле на А, Б и Ц група. Групата А (гробовите од I до VIII) и групата В (гробови IX до XIII) се т.н. кнежевски гробови, а групата Ц – т.н. сиромашни гробови.

Од гробовите на требенишката некропола потекнуваат 825 предмети, од кои 258 се чуваат во Археолошкиот музеј во Софија, 187 во Народниот музеј во Белград и 380 во Заводот за заштита на спомениците на културата и Народен музеј во Охрид. Предметите кои посебно се издвојуваат потекнуваат од гробовите на А и В групата, т.н. кнежевски гробови. Такви се златните погребни маски, златни сандали, нараквици, златен и сребрен накит, масивните бронзени кратери, сребрени пехари и ритони, бронзени шлемови и др.

Куриозитет претставуваат златните маски, кои се определуваат како култни предмети, односно се поврзуваат со одредени верувања и ритуали во врска со погребувањето, а се откриени во гробовите I, V, VIII и IX, од требенишката некропола. Веројатно дека тие се дело на локални мајстори, а како такви зборуваат за верувањата и ритуалите кај популациите кои ги населувале тие области. На територијата на Р. Македонија откриена е уште една маска во Охрид и еден фрагментиран примерок во Петилеп-Беранци. Погребни маски се откриени и во архајската некропола кај Синдос, близу Солун и еден слабо сочуван примерок, од колекцијата Стататос, која се чува во Археолошкиот музеј во Атина, а к Заедничка карактеристика на маските е втиснатата орнаментиката (меандар и спирала), што според некои научници е карактеристично за грчката уметност од VI век п.н.е., а според други за македонско-илирската уметност. Меѓутоа, во тоа време погребни маски не се познати во грчкиот погребен ритуал. Сличностите на овие погребни маски со микенските маски – портрети се формални, бидејќи Микена и Требениште ги разделуваат илјада години. Меѓутоа маските од Микена го евоцираат египетскиот обичај на обложуање на телото на покојникот со злато, па веројатно и маските од Требениште припаѓаат на иста инспирација. На маската откриена во гробот I, е претставена пчела. Пчелата се поврзува со јонскиот култ на божицата Мелиса (Артемида), која има критско, претхеленско појавување. Во Египет таа претставува еден од првите кралски симболи и во погребниот обреден систем ја претставува душата на дивинизираниот покојник, т.е. ја симболизира неговата моќ. Посредството на Крит во пренесувањето на овој обичај посочувано е од повеќе научници, а легендата за Кадмо и Хармонија можеби сведочи за доаѓањето на критски и кипарски колонисти во областа на Македонија. На Крит е потврдено постоењето на обичајот на хероизирање на покојникот. На саркофагот од Хагија Тријада е прикажана ој потекнува од халкидичко-долноповардарскиот простор.

Заедничка карактеристика на маските е втиснатата орнаментиката (меандар и спирала), што според некои научници е карактеристично за грчката уметност од VI век п.н.е., а според други за македонско-илирската уметност. Меѓутоа, во тоа време погребни маски не се познати во грчкиот погребен ритуал. Сличностите на овие погребни маски со микенските маски – портрети се формални, бидејќи Микена и Требениште ги разделуваат илјада години. Меѓутоа маските од Микена го евоцираат египетскиот обичај на обложуање на телото на покојникот со злато, па веројатно и маските од Требениште припаѓаат на иста инспирација. На маската откриена во гробот I, е претставена пчела. Пчелата се поврзува со јонскиот култ на божицата Мелиса (Артемида), која има критско, претхеленско појавување. Во Египет таа претставува еден од првите кралски симболи и во погребниот обреден систем ја претставува душата на дивинизираниот покојник, т.е. ја симболизира неговата моќ. Посредството на Крит во пренесувањето на овој обичај посочувано е од повеќе научници, а легендата за Кадмо и Хармонија можеби сведочи за доаѓањето на критски и кипарски колонисти во областа на Македонија. На Крит е потврдено постоењето на обичајот на хероизирање на покојникот. На саркофагот од Хагија Тријада е прикажана сцена со претстава на мумифициран покојник со маска, а откриена е и маска во Мулијана на Крит, како и сребрени сандали од Библос.

Истото потекло и намена веројатно го имаат и златните “нараквици” и “сандали”.

Златни “сандали” се откриени во гробовите II, VI, VII, VIII, X и XII. Тие се изработени од златен или позлатен сребрен лим во форма на стапало. Кај повеќето од овие сандали орнаментот е вегетабилен, односно се состои од палмети и розети, а единствено кај “сандалите” од гробот VIII е претставена Горгона и две свинги хералдично поставени. На двете сандали со некаков печат е втисната иста декорација, по три пати на секој примерок. Веројатно улогата на овие сандали е сепукрална, т.е. тие се наменети на покојникот, кому треба да му помогнат и да го штитат на патот до “оној свет”. Како такви сандалите имаат хтонско-апотропејско значење. Најстар помен на вакво верување има кај Египќаните во т.н. Книга на мртвите, според која до “оној свет” може да се дојде по два пата, едниот е по вода, а другиот е сувоземен пат, за кој на покојникот му се потребни чевли.

Меѓу предметите со култно значење е и надградникот откриен во гробот II. Тој е изработен од златен лим во форма на потковица, на кој е изведена композиција во форма на медаљон. Во центарот на медаљонот се претставени два лава, хералдички поставени. Нивните нозе се поставени врз седум кругови, какви што имаат и на подигнатите нозе.

Како бројна категорија наоди меѓу гробните содржини се издвојува накитот. Неговото истакнато место се должи, покрај другото и на фактот дека преку стилско-уметничката анализа на истиот се овозможува да се согледаат патиштата на импортот на луксузната стока, како и да се согледаат влијанијата врз локалното создавање на накитот, но и вкусот на автохтоното население. Од Требенишката некропола потекнува златен, сребрен и бронзен накит, и тоа обетки, белегзии, ѓердани, фибули, игли и др.

Меѓу движниот археолошки материјал се издвојуваат и неколку примероци од сребрени садови, односно два сребрени рога, откриени во гробовите I и VIII, како и сребрени пехари од гробовите III, V и VIII. Пехарите и ритоните се декорирани со златна орнаментална апликација изведена во техника на пресување и исчукување.

Двата рога по форма се исти, а единствено се разликуваат во димензиите. Тие на врвот имаат отвор кој служел за пиење и една алка за бесење која укажува на можноста да биле носени закачени на појасот па се претпоставува дека станува збор за војнички садови. Покрај утилитарната намена ритоните имаат и симболичко и култно значење. Во врска со тоа е и принесувањето на ритони како дел од мистично причестие, или симбол на предавањето на власта кај Пајоните, Македонците, но и кај Скитите, а веројатно и другите варвари. При што тие биле симбол на дивинизираниот покојник. Што се однесува до самото потеклото на ритоните, повеќето научници се согласуваат со нивната сириска или иранска провениенција.

Сребрените пехари меѓусебно се слични, а единствено малку се разликуваат во орнаментиката. Аналогни се со пехарите од Стара Загора во Тракија. Најголем број од научниците се согласуваат дека станува збор за малоазиски импорт, а датирани се во втора половина на V век пр.н.е.

Во гробовите I и VIII се откриени бронзени кратери кои меѓусебно се разликуваат по димензиите и по мотивите со кои се декорирани, меѓутоа стилски се аналогни. Кај кратерот од гробот I отворот е украсен со вегетабилна орнаментика, перли, плетена лента и ред фини перли. Декорацијата на вратот е со мотив на крава, а биле изведени шест фигури (од кои една денес недостасува) свртени на десно, прицврстени на основата со клинци. На рамото од кратерот изведен е орнамент во облик на заби. Ногата е ѕвонеста, посебно излиена, пластично декорирана со палмети, лотосови листови и редови од перли.Особено

се впечатливи двете рачки на кратерот од големи листови со пластичен орнамент и редови на перли, потпрени на бисти од Медузи.

Кај кратерот од гробот VIII отворот е профилиран и декориран со палмети, под кои се изведени низа од перли и вертикални црти. На вратот се приковани четири коњаници, (по два од секоја страна) свртени на десно, со глава предадена во анфас. Коњите се претставени во галоп. Како и кај кратерот од гробот И и на овој сад рамото е украсено со низа листови во форма на заби. Двете рачки и во овој случај се особено убаво украсени. Тие лежат на крилести Медузи со змиски нозе, кои се потпираат на рамото од садот и завршуваат со змиски глави. Рацете на Медузите се свиени, а дланките се стиснати. На рамениците на Медузите, покриени со наметка, лежи коренот на волутите кој е украсен со крлуштен орнамент. Во гробот VIII откриен е и троножец на кој бил поставен кратерот. Нозете се изведени во облик на лавовски шепи и богато украсени со зооморфни и антропоморфни мотиви.

Кратерот од гробот I е датиран во прва половина на V век пр. н.е., а кратерот од гробот VIII во средина на VI век п.н.е. Се смета дека тие се коринтски импорт, но постои и можноста за нивно евбејско, халкидско потекло.

Од копјата се зачувани само врвовите од кои може да се види дека се работи за листовидни копја со пластично ребро. Фрагментите од мечевите овозможиле да се направи приближна реконструкција, при што е утврдено дека некои од нив, поточно оние Во машките гробови е откриено офанзивно оружје и тоа: копја, мечеви, ножеви и бодежи. од гробовите VI и VII, се аналогни на мечевите од Синдос, кои се датирани од 540 година п.н.е. па до почеток на V век п.н.е., а се изработени една до две децении пред самите погребувања.

Покрај офанзивното оружје во “кнежевските” гробови се откриени и примероци од дефанзивно оружје со кое биле опремени и така погребани припадниците на аристократскиот сталеж. Тоа се шлемови, кружни бронзени штитови, оклоп и бронзени доколиници – кнемиди.

Во “кнежевските” гробови се откриени десет шлемови од кои еден “коринтски”, еден “халкидски” и осум кои припаѓаат на македонски тип на шлем. Вакви шлемови на територијата на Р. Македонија се откриени и во Букри, Бабино, Делагожда, Речица и Тетово (денес во Минхен), како и еден кој потекнува од непознато наоѓалиште во околината на Охрид (денес во Мајнц).

Требенишката некропола е третирана главно како архајска, но и железновременска и хеленистичка. Нејзиниот хронолошки дијапазон започнува кон крајот на VII век и завршува кон крајот на IV век п.н.е.

Од 2004 година селото Требеништа потпаѓа под Општина Дебарца. Претходно било дел од Општина Мешеишта.

Селото е дом на ФК Требеништа, во комунизмот познат и како ФК Младост Требеништа.

Требеништани можат да се најдат во повеќе земји во Европа, САД, Канада и Австралија.А во постаро време во селото Белчишта се иселил големиот род Таневци (40 к.).

Песочани

Mar 20, 2019

Песочани е село во општина Дебрца, во околината на градот Охрид. Се наоѓа на јужното подрачје на Славеј Планина.Низ селото тече реката Песочица.

Селото Песочан влегува во рамките на проширената општина Дебрца,која настанала со спојување на поранешните општини Белчишта и Мешеишта. Од 1996-2004 селото било под Општина Белчишта, а во период од 1965-1996, селото се наоѓало во рамките на големата општина Охрид. Во периодот од 1955 до 1965 селото било под некогашната општина Белчишта. Во период од 1952-1955, селото влегувало во рамките на тогашната општина  Белчишта, во која покрај селото Песочани се наоѓале и селата Белчишта, Ботун, Брежани, Велмеј, Горно и Долно Средоречие, Грко Поле, Злести, Лешани, Ново Селои Црвена Вода.Во период 1950-1952, селото Песочани се ноаѓало во некогашната општина Ново Село, во која влегувале селата Ботун, Ново Село, Песочани и Црвена Вода.

Во XIX век, Песочани се наѓалово Охридската Каза, Нахија Дебрца, во Отоманското Царство. При задушувањето на Охридско- дебарското востание во 1913 година, во селото Песочани биле убиени 107 муслимани од страна на српската војска.

Според податоците од 1900 г. во селото Песочани имало 360 жители, сите албанци муслимани. Во 1905 г. Нема ингормации за бројот на жители во с. Песочани. Во 1948г. бројот на жители бил 294, додека во 1953 пораснал за 358 жители. ОД 1961 година па се до денес бројот на жители се намалува и во 2002година во Песочани живеат 95 жители.

Селото Песочани е македонско православно село и во него нема староседелски родови, бидејќи во првата половина на  XIX век селото било населено само со маслиманско албанско население, кое потекнувало од околината на Дебар. Кога албанците се доселиле во Песочани, тие ги раселиле и некои села во Песочанската долина, како селото Радомирово и селото Влашки куќи. Иселеници од Македонското село Радомирово има во селото Лешани, а тоа се фамилијата Грбаковци. Од нивното населување па се до протерувањето во 1922 година селото било муслиманско, со што Песочани било единственото муслиманско село во Дебрца. Но во 1922 година селото било уништено и муслиманите биле растерани. Тие избегале прво во Охрид и Струга, потоа во струшките села Корошишта и Делогожда, кичевското село Другово, како и во Турција. Набрзо по нивното раселување во Песочани се населуваат македонци од околните села. Доселениците во селото ги носат имињата на селата од кои се доселиле: Црвеноводчани доселени од селото Црвена Вода, Годивјанци- доселени од село Годивје, Лактинци- доселени од селото Лактиње, Врбјанци- доселни од Врбјани и Арбиновци – доселени се од селото Арбиново.

Според истражувањата во 1948 година родови во с.Песочани се:

• Македонци: Наумовци- доселени од с.Врбјани, Ѓаковци или Ѓоковци- доселени од с.Годивје, Ќубезиовци или Копиљаковци- доселени од Лактиње, Кисковци или Дуковци- од Лактиње, Балазовци- од Лактиње, Куртовци или Ѓурчиновци- доселени од с.Годивје, Трајановци- доселени од Црвена Вода, Апостоловци-доселени од Годивје, Шијаковци- од Црвена Вода, Балтаковци- доселени од Црвена вода, а тами се доселиле од с.Брежани, Мацковци или Ѓурковци – се од Црвена Вода и Коњаровци од Арбиново.
• Албанци: Џеловци-живееле во селото Поум, па се вратиле назад во Песочани, Лимановци- живеела во Кичево па се вратиле назад и Веселовци жиееле во Делогожди па и тие се вратиле назад.

Во село Песочани има 2 цркви:

• Црква “Св.Кирил и Методиј”- таа е главна селска црква и е изградена кој крајот на XX век.
• Црква “ Св.Атанасиј” – таа е помала црква во селото.

Низ селото Песочани тече река Песочанска река.

ВОЛИНО

Mar 11, 2019

На 13 км од центарот на Охрид по магистралниот пат Охрид-Скопје , кај селото Требеништа, од левата страна, води пат северозападно и на 2 км е селото Волино. Значи од Охрид Волино е оддалечено 15км, а од аеродромот 6км.Волино е село во општина Дебрца, сместено во Струшко поле, расположено покрај реката Сатеска. Непосредно над селото е главата на каналот на кој од 1951г се влева во Охридското Езеро.Волино е опкружено со бројни села.Северно од него се селата Џепин и Корошишта, јужно е Мислешево,југоисточно е Требеништа, североисточно Мешеишта и Климештани, северозападно е селото Ливада, а југозападно се Драслајца и Мороишта.Волино претставува раскрсница за сите овие села.

Како главна сообрајќајна раскрсница е познато од дамнина. Низ него врвел патот Via Egnatia.

Волино е полско село, со аливијална почва која е многу плодна. Селото се наоѓа меѓу две реки: реката Сатеска и каналот на реката Сатеска. Оваа вода се користи за наводнување а порано се користела за водениците.

Како е добиено името на селото Волино никој со сигурност не може да каже. Постарите велат дека се вика Волино затоа што тука имало многу вода. Според некои предпоставки се кажува дека името потекнува од доселувањето на жители од областа Волинија, па асоцирајќи ги неговата местоположба покрај реката Сатеска на прататковината или на островот Волин, на новата населба и го дале името Волино. Според името, Волино е стара населба. Настанало, најверојатно, на местото од постара населба. Селото Волино во 1582 година било во составот на тимарот охридски, лива охридска. Во селото живеело христијанско и муслиманско население. Поради плодноста на земјиштето и местоположбата Волино го привлекло вниманието на власта, односно на муслиманскиот елемент. До почетокот на XVIII од Волино биле христијаните под присила и така Волино било само чифлици. Главна преокупација на чифлигарите има била да дојдат до парче сопствена земја, ретко некои станувале и сопственици.

Населението во Волино е православно. Во 1880 година во селото Волино имало 45 куќи со 125 жители. Во 1900 година во Волино живеат 330 жители. По окупацијата на Македонија од Србија со балканските војни, во 1912-1914 има 347 жители, од кои 177 мажи и 170 жени. Во 1948 година бројот на жители во Волино е 609, во 1961 година 739, додека во 1981 година бројот на жители расте на 863. Според последниот попис во село Волино живеат 462 жители сите македонци христијани. Во селото има староседелски и доселенички родови кои се делат на родови кои си го знаат потеклото и родови со непознато потекло.

Родовите во село Волино се:

• Андрониковци- во Волино се дојдени од некое село во Дебрца. Фамилијарна слава им е Св.Петка.
• Бочевци- се дојдени од соседното село Мислешево. Фамилијарна слава им е Св. Пречиста.
• Велјановци- во Волино се дојдени во 1906 година од селото Збажди. Прв дошол Герасим затоа се викаат и Герасимовци. Фамилијарна слава им е Св.Пречиста.
• Војдиновци- во 1951 во Волино се дојдени од соседното село Мешеишта. Фамилијарна слава им е Св. Никола.
• Далчевци- Фамилијарната лоза потекнува од селото Мороишта.
• Доневци- фамилијарна слава им е Св. Петка.
• Ивановци-дојдени се од селото Поум. Патронимот им е од некој предок Иван. Фамилијарна слава им е Митровден а на некои Св. Никола.
• Илинковци- дошле од селото Илино Демирхисарско. Фамилијарна слава им е Св. Ѓорѓија.
• Јакимовци- околу 1875 година од селото Ливоишта се доселил Ѓоре.
• Јанкуловци- потекнуваат од селото Илино Демирхисарско. Се преселиле во Лешани, а една гранка се преселила во Волино. Фамилијарна слава им е Св. Мартинија.
• Јовевци- тие се дојдени од селото Мешеишта. Фамилијарна слава им е Митровден.
• Китановци-тие живееле само десет години во Волино.
• Коросковци- потекнуваат од селото Црско. Фамилијарна слава им е Танасовден.
• Костевци- од селото Враништа во Волино е дојден Косте во 1954 година. Фамилијарна слава им е Св. Мартинија.
• Лошковци( Чољопановци)- во Волино живеел некој Наум Шијакоски. Тој немал пород и посинал двајца внуци. Фамилијарна слава им е Митровден.
• Љабовци- потекнуваат од Драслајца. Фамилијарна слава им е Св. Никола.
• Марковци- се викаат уште и Кожевци, потекнуваат од Црско. Фамилијарна слава им е Св. Ѓорѓија.
• Митревци (Цакулевци)- во Волино се доселени од селото Сирула. Фамилијарна слава им е Св. Никола.
• Мочаровци(Цветановци)- околу 1860 година се доселиле од соседното село Мешеишта. Фамилијарна слава е Св. Никола.
• Неловци(Николовци)-доселени се од селото Брежани. Фамилијарна слава им е Митровден.
• Николовци- водат потекло од ‘Ржаново Струшко. Се доселиле во Ливоишта и од таму после во Волино. Фамилијарна слава им е Св. Петка.
• Ничевци- се доселени од Драслајца. Фамилијарна слава им е Св. Мартинија.
• Ногачевци- потекнуваат од селото Велмеј, а по краток предстој во Ботун, се преселени во Волино. Фамилијарна слава им е Св. Никола.
• Печовци- потекнуваат од село Ботун. Фамилијарна слава им е Танасовден.
• ‘Ржанчевци- од селото ‘Ржаново дошол Ѓоре Секулоски кај тетка му.
• Секуловци- во 1942 година се преселено од селото Мислешево. Фамилијарна слава им е Св. Петка.
• Силјановци- во Волино се дојдени од Сошани. Го служат празникот Св.Ѓорѓија.
• Скепаровци- потекнуваат од селото Лакајца, фамилијарна слава им е Св. Никола.
• Стоевци- во Волино се доселени во 1852 година од соседното село Требеништа. Фамилијарна слава им е Пречиста.
• Стојчевци- потекнуваат од селото Горенци и го слават празникот Митровден.
• Терзиовци- доселени се од селото Сошани. Фамилијарна слава им е Св. Петка.
• Трпковци- потекнуваат од селото Ливада. Го слават празникот Танасовден.
• Трповци- оваа фамилија во Волино е доселена од соседното село Ливада. Го слават празникот Пречиста.
• Тупанчевци- потекнуваат од селото Поум. Фамилијарна слава им е Петровден.
• Чалдрмовци- дојдени се од Дебрца и го слават празникот Митровден.
• Чкрковци(Ангелковци)- оваа фамилија е дојдена од Ливада, и ја слават Св. Петка.
• Шкуртевци- потекнуваат од селото Биџево и го слават празникот Св. Никола.

Селска слава е празникот Успение на Пресвета Богородица на 28 август. Култот на Света Богородица во Волино од дамнина е присутен за што сведочи неговата главна црква што и е посветена нејзе. Во чест на Света Богородица секоја година се организира турнир во мал фудбал.

Исто така селски празник е и Ѓурѓовден на 6 Мај. На овој ден во Волино се ваѓаат крсти. Освен овие два селски празници се празнуваат и други.

Главно занимање е земјоделието. Најмногу се садат житни и земјоделски култури. Сточарството од секогаш било придружна гранка на земјоделието во Волино. Живинарството е доста развиено. Од домашните птици најбројни се кокошките, па гуските и патките. Со градинарство се занимава секоја фамилија. Во последно време се поголем замав зема и овоштарството.

Во Волино постојат црквите:

• Света Богородица- изградена во 1900 година, во која се наоѓаат и градските гробишта
• Света Недела
• Света Петка
• Свети Никола

 Прв пат училиште во Волино е отворено пред крајот на XX век. Во 1939 година е подигната училишната зграда која постои до денес. Училиштето во периодот од 1941-1944 година не работело. Повторно почнало со работа кон крајот на 1944 година, но прв пат на мајчин македонски јазик. Тогашното училиште го добило името Гоце Делчев.

Во 1981 година во чест на загинатите Волинци на Сремскиот фронт во Волино е изградено спомен-чешма со бисти на паднатите борци, на местот од стариот селски бунар.

 По повод 100 годишнината на ВМРО и 90 годишнината од Илинденското востание во Во волино е откиен споменикот Илинден.

Првиот фудбалски клуб во Волино се формира во 1949 година при Селската работна задруга со нејзиното име Илинден. Првото игралиште се наоѓало над Мочаровци кај расадникот. Фудбалскиот клуб се преименувал уште 3 пати. Од Илинден во Напредок, па во Аполо 11, а потоа во сегашното име Сатеска, со фудбалско игралиште на Ѓорѓов Мост. Во Волино исто така е застапен и риболовот.

Печалбарството е најстарот занимање во Волино. Се јавува уште во почетокот на XIX век. Прво заминувале во поблиските, а потоа и во поодалечените балкански простори, како и во прекуокеанските земји. Во 1937г. првиот Волинец оди и во Австралија.

Турје

Feb 27, 2019

Турје е село во Општина Дебарца, недалеку од патот Кичево – Охрид.

Не е јасно сосема од каде е името на селото, според некои претпоставки можно е да го добило бидејќи еднаш било турено -рушено.Селото Турје се наоѓа во областа Дебарца, на северните падини на Илинска Планина. Селото е оддалечено 33 километри јужно од Кичево и 40 километри северно од Охрид. Атарот на селото Турје граничи со атарите на селата Сливово на југозапад, Мраморец на југ, Козица на исток, Свињиште, Брждани и Јудово на исток, североисток и север, и Малкоец на северозапад^. Поедини места во атарот на селото ги носат следните имиња: Подпеш, Добра Вода, Чешма, Изворче, Неговиште, Пепелкојца, Миајлев Дол, Касапница, Карџаној Падини, Коловоз,итн.

Турје е многу старо село, за прв пат се спомнува под името Турје во 1582 година и спаѓало во Охридскиот Санџак, нахија Дебарца. Селото еднаш пропаднало па го обновиле родови кои живееле во месноста Касапница, тоа било во ХVIII век.За време на Илинденското востание селото дало доста борци, па така од одмазда Турците го запалиле селото, и запалиле 64 куќи. Селото било запалено до темел и во текот на Втората светска војна, а од балистите биле стрелани 4 жители.

Според податоците од 1873 година, селото имало 40 домаќинства со 110 жители Македонци христијани,а според статистиката од 1900 година,во Турје живееле 320 жители, во 1905 година селото броело 456 жители.

Поголемиот број родови во селото се староседелски, кон крајот на ХVIII век родовите се поместиле од месноста наречена Касапница, која лежела западно од денешната местоположба на селото.

Родови во селото се: Трпчевци, Андреевци, Николовци, Тодоровци, Стефановци,, Тунтевци , Здравевци и Војневци, староседелски родови, кои живееле во месноста Касапница, во родот Трпчевц, целосно се иселени староседелските родови Дебељаковци и Таневци; Корџановци , доселени се од некое село во околината на Корча во Албанија Петревци, доселени се од селото Издеглавје. Споредистражувањата во 1948 година родови во селото се:

• Староседелци: Николовци,живеат во маалото Ореше, и слават Св. Никола летен или Пантелеј; Тунтевци или Јовевци, живеат во Ореше, слават Св. Никола; Смутревци,  се делат на Здравевци  и Алексијевци,Здравевци живеат во Маало Трпчевци, додека Алексијевци во Смутревци, слават Св. Никола; Алексовци , Грујовци или Панаѓијовци  и Андревци се еден род, и живеат по целото село, и сите слават Св. Никола; Трпчевци  живеат во своето Маало Трпчевско Шукдуровци и Антиловци или Поповци живеат во Трпчевско Маало, и слават Св. Никола зимен; Радичовци  се делат на Стефановци , Пидуровци или Настовци и на Кисковци  живеат во своето Радичовско Маало, и слават Св. Никола летен; Крајчевци се делат на Војневци, Дебељаковци, Марковци, Таневци, Илијовци и Новевци  живеат во своето Крајчевско Маало, и слават Св. Никола зимен.
• Со непозната старина се: Дуковци некои ги сметаат за староседелци.
• Доселеници: Корџановци,доселени се од некое село кај Корча, Албанија во 1880 година. Живеат во Смутревско Маало, и слават Св. Никола; Јолевци  доселени се 1908 година од Издеглавје, подалечно потекло имаат од некое место Уљуф во Голо Брдо, денес во Албанија. Живеат во Крајчевско Маало, слават Св. Никола летен^.

Постари иселени родови се:

• Родот Топлевци се наоѓа во селото Лазаровци;
• Родот Вељановци помеѓу двете светски војни се преселил во селото Лера;
• Пред крајот на Втората светска војнаоколу 20 семејства се отселиле во селото Славеј.

Од крајот на 1950-тите години миграциите од селото се исклучиво во градовите, селото Другово и прекуокеанските земји.

Иселеници највеќе има во Кичево , Охрид , Битола  и Скопје. Други иселеници има во Струга, Прилеп, Тетово, Гостивар, како и во Австралија.

Од родовите поединечно се знае за следните иселеници до 1948: Од Николовци иселеници има во Земун кај Белград, и во Славеј, прилепско од Тунтевци иселеници има во Охрид, од Смутревци иселеници има во Софија, Бугарија, Големо Црско, Железник, Крушево, Прилеп, и во Скопје; од Алексовци иселеници има во Битола; од Грујовци иселеници има во Мраморец и од Андревци во Врбјани; од Трпчевци иселеници има во САД и во Пепелиште, Тиквеш; Од Антиловци иселеници има во Белград, Србија и во Бугарија; од Радичовци иселеници има во Кладник, кичевско, Србјани, Битола, и во Белград; од Крајчевци иселеници има во Пепелиште, Тиквеш , Свињиште, кичевско, Бугарија, Белица, Цер, Железник, Прибилци, Железник, Бугарија; од Корџановци иселеници има во Бугарија.Во селото Прибилци, Железник има род Турјановци доселен во Прибилци во 1923 година, во селото Турје припаѓаат на некој род.

Црвена Вода

Feb 27, 2019

Селото Црвена Вода се наоѓа во областа Дебарца, на источните падини на планината Караорман. Црвена Ввода е планинско село чии куќи се изигнуваат на надморска височина од 1000 до 1200 метри. Селото има убава и поволна поставеност кон југоисток, опкружено со густо пошумени планински падини при што тоа изобилува со свеж воздух и во најтоплите денови. Имајќи предвид дека Црвена Вода е доста високо село со многу шума, поради својата поставеност тоа повеќе потсетува на утврдена населба (тврдина) при што тоа има специфична глетка: штом се здогледа една куќа така се гледа и целото село. Поради ваквото стратешко значење за време на Втората светска војна селото Црвена Вода било средиште на востаничката власт и војна и политичка на македонските партизански одреди и органите на НОБ. Селото Црвена Вода е од збиен тип и се дели на Горно и Долно Маало. Водата за пиење се носи од една снажна села кој се наоѓа во долниот дел на селото. Од градот Охрид е оддалечено 33 километри, и е поврзано со асфалтен пат кој се одвојува како крак од магистралниот пат кај крстосницата за Слатино. Атарот на Црвена Вода се издигнува високо на планината Караорман сѐ до билото на планината Стогово со врвот Бабин Срт, зафаќајќи простор од 17,1 км², на кои преовладуваат шумите на површина од 1202 ха, на обработливото земјиште отпаѓаат 323 ха, а на пасиштата 150 ха. Во густите шуми на атарот над селото најзастапени се листопадните шуми како буката, дабот, леската, јасиката, брезата, а во пониските делови и овошни дрвја како цреши и диви сливи. Од селото Црвена Вода водат повеќе шумски и планинарски патеки кон билото и врвот на Караорман како и врвот Бабин Срт на Стогово при што тоа претставува завршна точка првата западна македонска планинарска трансферзала која започнува од врвот Љуботен на Шар Планина.

Глетка на селото Црвена Вода на падините на Караорман.

Во пишаните историски документи селото Црвена Вода за прв пат се споменува во 1582 година како дервенџиско село со 18 македонски христијански домаќинства. Црвена Вода била дервенџиско село, односно село со посебни задолженија за чување на безбедноста на патните правци и во XVII век. Потоа селото престанало да постои, а денешното село било обновено околу 1820 година од две домаќинства кои се доселиле од блиските раселени села Кочун и Старо Село, а нешто подоцна дошло и трето домаќинство од исто така раселеното село Мацково во соседната долина на Песочанската Река. Од овие три македонски домаќинства кои го обновиле селото Црвена Вода потекнуваа сите останати селски родови. Крај Црвена Вода од јужната страна проеткува рекичката Кочуница, а меѓу народот се вели деа во нејзината долина постоеле две села: Старо Село во горниот дел и Кочун во долниот дел. Старо Село се наошшало 2 км југозападно од Црвена Вода каде во напуштените ниви се гледаат остатоци од некогашните куќни ѕидови, гробови и рушевини од црквиштето Св. Петка. Жителите на Старо Село живееле во големи куќни задруги при што една имала по 20 возрасни мажи, а во „атлакот“ на таа куќа имало по 27 обесени пушки итн. Селиштето Кочун лежело на долинското дно еден километар пониско од Црвена Вода, каде има добро сочувани стари гробови, табуисани дабови, црквиште Св. Богордица и студен сулфурен извор поради што се смета дека селото не било здраво село бидејќи „децата не траеле од лоша вода“. Според народното предание селата Кочун и Старо Село биле раселени за време на турското владеење кога имало некој „бозгун“ (битка, судир) околу 1820 година, кога во Кочун последен останал некој Ѓуро кој е опеан во народна песна во која се вели „бегај Ѓуро по дружина, да не те вати ужина“.

Поради извонредно стратешки значајната географска местоположба на селото Црвена Вода за време на Втората светска војна тоа било средиште на востаничката власт и војна и политичка на македонските партизански одреди и органите на НОБ на првата слободна територија во Македонија во славната Дебарца. Во селото Црвена Вода престојувале оретставници на воените и политичките тела на народнослободителната борба. , меѓу кои Кузман Јосифовски – Питу, Методија Андонов – Ченто и други. Со оглед на фактот дека селото Црвена Вода непосредно е поврзано со подлабоките внатрешни планински делови на Караорман, планинскиот и шумовит терен бил одличен за движење на помали востанички партизански групи. Поради тоа на врвот Славеј (1714 м.) на 18 август 1943 била формирана првата регулнара македонска партизанска единица – баталјонот „Мирче Ацев“, а после неколку денови Дебарца станала првата слободна територија во Македонија. На самиот врв на Славеј планина е подгинат споменик.

На многу места на атарот и непосредно над самото село во многу голема мера е застапена почвата црвеница, односно има големи површини на земја и грутки со изразита црвена боја. Во услови на дождови сета вода која се слевала во долот од падините со почва црвеница непосредно над местото на денешното село била црвена, поради што најверојатно местноста и самото село поради тоа го добиле името Црвена Вода. Од црвената земја се правени и тули со кои се градени постарите селски куќи кои заради ова имаат црвена боја на ѕидовите. Во Македонија постои уште едно село со име Црвена Вода (Скопско) за кое постои предание дека потекла вода со црвена боја од крвта на некој разјарени бик кој правел пакости во селото, но и таму над падините над самото село има застапеност на почва црвеница во голем обем.

Според составот на атарот селото Црвена Вода има шумарско-поледелска функција. Сепак најизразита стопанска гранка е шумарството. Во густите и изобилни шуми со многу квалитетни дрвја, во и над селото Црвена Вода се сече многу дрво за огрев, градежништво и за мебел. Со огревното дрво од шумите над Црвена Вода се снабдуваат градовите Охрид, Струга, Кичево како и бројни села во нивната околина. Од сточарството во многу мала мера се застапени одгледувањето кози и крупен добиток како понекоја крава и вол. Во време кога селото имало повеќе жители, зиме стоката се чувала во куќите каде што се собирало арско (шталско) ѓубре со кое се наѓубрува и гнои земјата. Земјоделството е развиено во многу мали размери поради тоа што околу Црвена Вода има ниви кои што заземаат многу мали простори. Од поледелството исто така во мала мерка за сопствени потреби застапено е одгледувањето на градинарски производи на отворено како домати, пиперки, кромид, лук, морков, компир. Поради големата надморска височина од житата се одгледуваат само ‘рж и јачмен, при што секое домаќинство сее жито само за сопствените потреби. Доста е застапено и овоштарството односно одгледувањето на познатите јадри цреши, вишни, сливи, ореви, јаболка, круши и костени. Обработливото и производително земјиште во Црвена Вода значително се намалило помеѓу 50-тите и 70-тите години поради немање на доволно работна сила како резултат на големиот бран на иселување. Надвор од куќите и нивите има гоели простори под ливади и шуми.

Според пописот од 2002 година, во селото Црвена Вода живеат 23 жители, сите Македонци.

Во 1961 година Црвена Вода имало 282 жители, додека во 1994 само 17 жители сите Македонци. Селото Црвена Вода забележало голем пад на бројот на своето население и било во фаза на раселување.Од последниот попис бележи пораст на бројот на жителите, што се должи на враќањето на постари иселени жители и поволната сообраќајна поврзаност со асфалтен пат. Во Црвена Вода има и неколку новоизградени супер-модерни куќи како и повеќе обновени стари куќи кои се постојано населени.

Селото Црвена Вода отсекогаш па сѐ до денес е населено исклучиво со Македонци од православна христијанска вероисповед. Речиси сите десет селски родови може да се сметаат за староседелци бидејќи потекнуваат и се доселени претежно од блиските околни раселени историски села. Македонски родови кои живеат во селото Црвена Вода се: Петревци, Смилевци и Мицковци  доселени се од соседното одамна раселено село Кочун. Во родот Мицковци се знае следниот родослов: Никола (на 69 години во 1971)-Неде-Спасе-Мицко чиј татко се доселил тука пред околу 200 години односно околу 1820 година. Од некогашното село кое постоело во местноста Старо Село потекнуваат и се доселиле следните родови кои се намножиле од едно домаќинство: Белевци, Танчевци, Филчевци, Сагламци, Љушовци и Китановци. Родот Мацковци  се доселил последен околу 1860 година од раселеното село Мацково кое се наоѓала северно од Црвена Вода во долината на Песочанска Река. Од овој род потекнувал познатиот македонски писател за деца и учител Ванчо Николески.

Според истражувања во 1948 година, родови во селото Црвена Вода се:

Староседeлци: Трајановци – се делат на Смилевци, Митревци, Филчевци, Танчевци, Лушовци и Толовци; Мацковци или Ѓуровци.

Доселеници: Шијаковци – се делат на Мицковци, Белевци, Марковци и Костадиновци. Доселени се од Шијак во Албанија на почетокот од 19ти век; Бучковци – доселени се средината на 19ти век од селото Големо Илино, Железник.

Роми: Усеиновци – доселени се од селото Ливада во 1946 година.

Цркви

• Црква „Св. Атанасиј“– главна селска црква. Изградена е во втората половина на XIX век, во времето кога според кажувањата на жителите селото имало 7 домаќинства. Денес црквата е возобновена и има простран двор со трпезарија и услужни објекти. Црковна и селска слава е Свети Атанасиј „пролетен“ во мај, додека друга слава на сите родови е Петковден. До 1946 година црквата во посед имала 10 хектари обработливо земјиште кое го добила на подарок од семејство кое не можело да има деца.

Археолошки локалитети

• Старо Село– средновековна населба со црква и некропола;

Споменици

Поради славната историја за време на Втората светска војна во селото и неговата околина се наоѓаат бројни споменици од НОВ. Во селото се наоѓа спомен чешма со плоча за паднатите борци во НОБ, како и повеќе други споменички обележја за НОБ кои се распоредени на повеќе места на атарот каде се движеле и бореле бројните партизански одреди.

Селото Црвена Вода дало голем број на иселеници во блиската околина, ширум Македонија и во странство. Семејства кои се отселиле од Црвена Вода се: Бучковци, Мацковци и уште 20 домаќинства во соседното село Песочани, Јанкуловци, Јаноски, Новковци, Методиевци во Ново Село во Дебарца, Милевци и Танасковци во струшкото село Враниште, Толевци и Башевци се иселиле во охридско Пештани, Димовци во Македонски Брод, Николовциво кичевското село Патец. Во градот Охрид бројни доселеници од Црвена Вода живеат во т.н. „Црногорска Населба“ (Радоица Новичиќ) и населбите во новиот горен дел на градот како 15-ти Корпус, Железничка, Лескајца, Петрино, Видобишта. Иселеници од Црвена Вода има и во Скопје, Битола, Велес, областа Банат во Војводина, Австралија.

Од родовите поединечно се знае за следните иселеници до 1948: од Смилевци иселеници има во Глогоњ, Војводина , од Мацковци иселеници има во Глогоњ, Војводина, од Мицковци иселеници има во Глогоњ, Војводина, од Белевци иселеници има во Франција (една фамилија, од 1944 година).